Auto naar de kant gehaald door de politie? Straks moet deze selectiepaal daarover beslissen

Na vier jaar ontwikkeling presenteert de politie een bijzondere innovatie: een pratende paal die bepaalt of iemand preventief gefouilleerd wordt. Het systeem moet zorgen voor meer transparantie in de werkwijze van de politie. De politie spreekt van een succes en heeft inmiddels meerdere palen in omloop - al wijzen critici erop dat het systeem nog niet waterdicht is. Bestuurders die woensdagmiddag op de Flierbosdreef in Amsterdam-Zuidoost de politiefuik inreden, kregen te maken met een opvallende nieuwkomer: een pratende paal die bepaalt wie gecontroleerd wordt en wie niet. Een agent vraagt automobilisten om op een knop te drukken. Vervolgens brandt - meestal - een groen lampje en klinkt de boodschap: “U kunt doorlopen, you can pass”. Bij een rood lampje moet de bestuurder de wagen aan de kant zetten. Vier op de vijf mogen doorrijden, één op de vijf wordt door de politie gecontroleerd. Transparanter werken Volgens Geert-Jan Staal van het innovatieteam van de politie moet de paal bijdragen aan veiligheid én transparantie. "We werken met at random selectie." Dat kan bij verkeerscontroles, maar ook bij drugscontroles op festivals of wapencontroles op straat, legt hij uit. De burgemeester en de officier van justitie bepalen in welke zogeheten aangewezen gebieden preventief gefouilleerd mag worden en waar dus de selectiepaal kan worden ingezet. De politie benadrukt dat de paal niet alleen bedoeld is om willekeur in de selectie te waarborgen, maar ook om meer duidelijkheid te geven richting burgers. Het idee is mede voortgekomen uit inspraakrondes met burgers, en is in de afgelopen vier jaar uitgewerkt. Daarmee hoopt men kritiek op mogelijk etnisch profileren voor te zijn. 'Risico van selectie blijft' Toch is niet iedereen overtuigd. Critici wijzen erop dat agenten nog steeds het recht hebben bestuurders uit de rij te halen, óók als de paal groen licht geeft. De persoonlijke afweging van agenten blijft dus belangrijk. Dat kan volgens hen alsnog leiden tot selectie op basis van uiterlijk of type auto. Advocaat Gerald Roethof is deels van Surinaamse komaf en werd in het verleden regelmatig door agenten aan de kant gezet. Roethof reed destijds rond in een grote Landrover en een chique Mercedes.“Het eerste wat ze vroegen was: is die auto van u? Toen wist ik al hoe laat het was." Politieagenten blijven nou eenmaal mensen, betoogt Roethof, en zelfs na hun opleiding zijn hun inschattingen niet onfeilbaar. Dat de paal nu zorgt voor een meer willekeurige selectie, juicht Roethof toe. Maar: "In welke gebieden gaat de burgemeester goedkeuring geven? Zet je die paal neer voor Coffeeshop Achmed of voor Brasserie Van Dam?" Het onwillekeurige element van selectie wordt op deze manier alleen verplaatst. "Zolang dat soort zaken niet goed zijn uitgewerkt, blijf je een bepaald risico houden." Grillen van de paal Agent Staal bezweert dat óók automobilisten van opvallende auto's gewoon onderworpen zijn aan de willekeur van de selectiepaal. "Het ingrijpen van agenten betreft dan vooral mensen die overduidelijk in overtreding zijn." Bijvoorbeeld omdat ze ogenschijnlijk onder invloed zijn of zitten te bellen. Als het aan Staal ligt, wordt de paal snel een vertrouwd onderdeel van politiecontroles. "Alle collega's van Nederland kunnen de selectiepaal laten komen." Op dit moment zijn er acht selectiepalen operationeel.