Bevrijdingsfeesten 1945: hoe Amsterdam de vrijheid vierde, maar het Joodse leed negeerde

Op 8 mei marcheerden de Canadezen Amsterdam binnen. Burgers van de stad begonnen toen in razend tempo de eerste bevrijdingsfeesten te organiseren. Die vonden eind juni plaats - maar voor het lot van de vermoorde Joden was maar weinig aandacht. Het is een merkwaardig beeld: volwassen mannen die in - waarschijnlijk originele - concentratiekampkleding op een praalwagen door de Amsterdamse binnenstad worden gereden. Ze zijn onderdeel van een defilé voor koningin Wilhelmina, die de stoet gadesloeg vanaf het balkon van het Paleis op de Dam. Als een soort tableau vivant werden scenes uit de oorlog uitgebeeld. Er reed ook een gaarkeuken langs, en een als Duitser verklede Nederlander die een stel onderduikers onder schot houdt. Op de wagen die de kampen verbeeldt, staan ook de namen van enkele kampen: Amersfoort, Vught en Buchenwald. "Dat betekent dat ze waarschijnlijk politieke gevangenen moeten voorstellen", zegt René Kok. Als beeldonderzoeker aan het NIOD instituut heeft hij meerdere fotoboeken op zijn naam staan over de Tweede Wereldoorlog. Massamoord op Joden was bekend Wist men dan nog niet van het lot van de Nederlandse Joden? Jawel. Twee dagen voor het defilé, op 26 juni 1945, stond er in het Groninger Dagblad bijvoorbeeld een kort berichtje: "Duitschers vermoordden 95000 Ned. Joden". Kok: "Uiteindelijk zou het totaal op 104.000 uitkomen." Een duizelingwekkend hoog aantal en een veel dikkere krantenkop zou gerechtvaardigd zijn geweest, vindt ook de NIOD-onderzoeker. "Kijk, die hele bevrijdingsfeesten stonden in het kader van vijf jaar enorm veel ellende en verdriet. Men had zoiets van: nu moeten we vooruitkijken, dit is de tijd van wederopbouw en herstel." Mausoleum Dat blijkt ook als je naar het tijdelijke mausoleum op de Dam kijkt, op de plek waar nu het Nationale Monument staat. Het mausoleum stond er voor álle gevallen Amsterdammers. Ook voor de Joden dus, maar dat zij met 60.000 veruit de grootste groep waren, daar stond men niet bij stil. "Er werd een beetje achteloos aan voorbijgegaan", zegt Kok. "Je begrijpt niet dat die schok niet veel groter is. Dat er tijdens die herdenkingen niet veel meer aandacht aan wordt gegeven, dat is pijnlijk." Dat blijkt ook wel als je naar sommige van de andere wagens kijkt. Een groep Amsterdammers uit Noord vraagt aandacht voor hun wens voor betere sportfaciliteiten. De blik van de stad was nadrukkelijk op de toekomst gericht. Koningin Wilhelmina heeft de bijzondere praalwagens waarschijnlijk niet gezien. Na het militaire gedeelte vertrok de vorstin van het balkon om uit te rusten.