Eerbetoon aan fotograaf en activist Erwin Olaf in het Stedelijk: "Hij was nog lang niet klaar"

Het was de grote droom van fotograaf en activist Erwin Olaf. Een solotentoonstelling in het Stedelijk Museum. Twee jaar nadat hij overleed aan de gevolgen van een longtransplantatie komt die wens nu uit. Freedom, heet de expositie die het museum maakte met zijn manager, steun en toeverlaat Shirley den Hartog. Ze werkte 28 jaar met hem samen en beheert zijn nalatenschap waarmee de fotograaf aandacht vroeg voor vrijheid en acceptatie.  "Dit is wel waarvoor je het doet", zegt Shirley den Hartog, die kort na het plotselinge overlijden van Erwin Olaf in 2023 contact zocht met het Stedelijk Museum. Nu hangt er een metersgroot portret van de wereldberoemde fotograaf en activist op het museum dat, tot ergernis van Olaf, nooit een solotentoonstelling aan hem wijdde. "Erwin op het Stedelijk uitkijkend over het Museumplein, zijn grote droom. Ik ben hier wel heel erg trots op", zegt Den Hartog. "Maar verdriet heb ik ook omdat Erwin dit niet meer mee mag maken." De carrière van Erwin Olaf startte in de vroege jaren '80 met journalistiek werk. Zo fotografeerde hij tijdens demonstraties voor homorechten en maakte hij foto's van het uitgaansleven in de queer gemeenschap. Kunnen zijn wie je bent en vrijheid van meningsuiting blijkt de basis waaruit hij zijn leven lang blijft fotograferen, vertelt Den Hartog. "'Macht, onmacht. Lichaam, protest en racisme en ook vreugde; vanuit die onderwerpen hebben we allemaal prikborden gemaakt op de studio, en heb ik iedereen gevraagd, ga er maar foto's bij prikken wat daar bij hoort."  Nachtleven Zo ontstond een tentoonstelling die een persoonlijk beeld schetst van een eigenzinnig en veelzijdig fotograaf, die eind jaren '80 doorbreekt met de serie Chessmen. Een serie die de nodige ophef veroorzaakt. Van censuur wil Olaf uiteraard niets weten. Veel foto's maakt Olaf ook op de feesten die hij 40 jaar lang organiseert in de stad.  "Het werk gaat over dat je jezelf mag zijn tussen de vier muren van het nachtleven in tegenstelling tot wat het is als je op straat loopt", zegt Den Hartog. Maar het thema vrijheid krijgt bij Olaf ver voor de Me Too beweging al een nieuwe lading. "Nu heb je consent, en mag je iemand niet zomaar aanraken. Maar in die tijd was het normaal dat je een pets op je billen kreeg als je mooi was. Erwin zei: dat is toch gek, dan creëer je veilige havens om te kunnen zijn wie je bent en dan zijn de mooie mensen het slachtoffer."   Naast werk waar bekende Amsterdammers model voor stonden, is het iconische portret van koningin Máxima te zien en zijn veel van zijn foto's een ode aan wie niet doorsnee is. Ook is er recent werk van hem te zien, dat nog niet eerder getoond is, zoals de serie Muzen (2023) over sterfelijkheid en acceptatie van eindigheid. Longtransplantatie De tentoonstelling eindigt met een indrukwekkende foto van Olafs arts die poseert met zijn longen, direct na zijn longtransplantatie. Titel: final self-portrait at the UMCG 2023. Enkele weken na de operatie overlijdt de fotograaf onverwachts op 64-jarige leeftijd.  Shirley den Hartog: "Hij wilde een foto maken van zijn longen, een uur nadat die uit zijn lichaam waren gehaald. Dat was allemaal van tevoren bedacht met zijn arts. En twee weken daarna wilde hij een zelfportret maken. Toen hij wakker werd na zijn operatie was niet zijn eerste vraag: 'Is de operatie gelukt?' Maar: 'Is de foto gelukt?' Ik denk dat dat wel iets zegt over zijn drijfveren. Doorgaan en verhalen blijven vertellen. Hij was nog lang niet klaar." De tentoonstelling Freedom is vanaf zaterdag tot en met 1 maart 2026 te bezoeken in het Stedelijk Museum.