Eerste ontwerp Ajax-logo in Stadsarchief: "Ontwerper maakte niet mee dat dit zo beroemd zou worden"

Het kan je inmiddels onmogelijk ontgaan zijn, maar Ajax en Amsterdam vieren dit jaar allebei een jubileum. In het Stadsarchief is daarom een tentoonstelling opgezet, die gratis te bezoeken is. En die gaat niet alleen over de sportieve successen, maar voornamelijk over de band tussen de club en de stad. Voor de echte fans is er ook een bijzonder relikwie te zien: de allereerste versie van het Ajax-logo. Bijna wekelijks is Jurryt van de Vooren als sporthistoricus in het Stadsarchief te vinden. Normaal gesproken duikt hij de archieven in voor bijna alles wat met de Nederlandse sportgeschiedenis te maken heeft, maar vier maanden lang concentreerde hij zich met name op één onderwerp: de geschiedenis van Ajax in Amsterdam. Van de Vooren maakte daarbij voornamelijk gebruik van archiefstukken die niet van Ajax zelf zijn. Zoals een brief uit 1971 Amsterdamse burgemeester Ivo Samkalden, die besloot dat de eerste Ajax-huldiging ooit op het Leidseplein plaats moest vinden. Een volksfeest op de Dam vond hij onverantwoord omdat er te weinig uitgangswegen zouden zijn. Er zijn supporters die het Leidseplein nog altijd als de plek zien waar Ajax haar successen moet vieren, omdat het volgens hen nu eenmaal traditie is. Sinds 2007 worden Ajax-huldigingen alleen op het Museumplein of pal naast de Arena georganiseerd. Er is niet alleen papierwerk te zien, maar ook herkenbare aandenkens, zoals een aanvoerdersband uit 2002 (met de bekende andreaskruizen), een stuk stof dat een supporter van het shirt van Cruijff rukte na de kampioenswedstrijd in 1966 of het sigarettendoosje uit van John Kirwan, die in 1910 de allereerste trainer van Ajax werd.  Ajax-logo Maar het bijzonderste vindt Van de Vooren een van zijn ontdekkingen tijdens het onderzoek: een muntstuk met die inmiddels bekende Ajax-kop. Het gaat om het originele ontwerp van wat vier jaar later pas het Ajax-logo zou worden, al werd dit muntstuk dus niet met dat idee gemaakt. De ontwerper is een Oostenrijkse kunstenaar Eduard Huttl (1893-1938), die liefhebber was van klassieke Griekse kunst. Het is onduidelijk of Ajax hem opdracht gaf om de beeltenis te maken, of dat Hüttl er zelf mee kwam. Wat we wel weten is dat het ontwerp later het wereldberoemde gezicht van Ajax zou worden. Nadat het in de jaren 90 werd vervangen door een moderne variant, voerden supportersgroepen meer dan 20 jaar lang actie om het originele ontwerp terug te laten keren. Met succes, want vanaf volgend seizoen keert het logo terug. Hüttl zou nooit meemaken dat zijn ontwerp voor veel mensen zo iconisch zou zijn. Hij overleed in 1938, toen Ajax nog niet eens de beste club van Amsterdam was. "Dit is zijn beroemdste kunstwerk, maar hij heeft zelf nooit geweten dat het zijn beroemdste kunstwerk zou worden", zegt Van de Vooren. De tentoonstelling waar het logo nu te zien is, was een idee van het Stadsarchief en van de supportersvereniging van Ajax. "Dat idee hadden we zeven jaar geleden al", zegt de voorzitter van die supportersvereniging, Fabian Nagtzaam. "Maar het was echt volledig uit onze comfortzone. Maar zeker met de kennis en knowhow van de mensen van het Stadsarchief en het mooie materiaal wat er is hebben we iets heel moois neergezet. Ik ben echt apetrots" Vervlochten geschiedenis. "Dit is totaal anders dan bijvoorbeeld het Ajaxmuseum", zegt Nagtzaam. "We wilden een expositie neerzetten waardoor mensen echt meegenomen worden in de tijd, in de geschiedenis van Ajax. Dan moet je ook de geschiedenis van de stad laten zien." Volgens Van de Vooren loopt de geschiedenis van de club soms synchroon met die van de stad. Dat was al het geval tijdens de Tweede Wereldoorlog. "Zowel Ajax als Amsterdam werd toen heel zwaar getroffen. Een groot deel van de Joodse bevolking in Amsterdam werd vermoord. En hoewel Ajax geen specifiek Joodse club was, heeft de club wel veel Joodse leden verloren." Dan naar het einde van de jaren 60. "Toen stond Amsterdam bekend als creatieve stad. Precies op dat moment werd Ajax en van de beste ploegen ter wereld, in een tijd dat het voetbal ook creatief was. Dan zie je ineens dat de club, de sport en de cultuur in Amsterdam bij elkaar komen." Nagtzaam noemt een ander tijdperk, die van de jaren 80. "Toen ging de stad down the drain met de krakersrellen en dat reflecteerde ook op de tribunes." Tekenend voor het einde van de jaren 80 bij Ajax, was het incident waarbij een supporter een ijzeren staaf tegen de keeper van de tegenstander gooide. Als gevolg daarvan mocht Ajax een jaar geen Europees voetbal spelen. Inmiddels leven we weer in andere tijden, maar volgens Nagtzaam zijn Ajax en Amsterdam nog altijd onlosmakelijk aan elkaar verbonden. "Absoluut. Al die 197 nationaliteiten in de stad, die noemen zich allemaal Amsterdammer. Dat zie je dus ook weer terug op de tribune, dat hoor je in de liederen die op de tribune gezongen worden. En er spelen weer steeds meer Amsterdammers bij Ajax. Dus wat dat betreft, neemt de club weer de goede afslag."