“Help me, alsjeblieft”, hoe duizenden jongeren worden afgeperst met naaktbeelden

Eerst is er grote paniek en dan diepe schaamte. In de chat van hulplijn Helpwanted vertelden afgelopen jaar een recordaantal mensen dat ze online worden afgeperst met naaktbeelden. Dit heet sextortion en vooral jongeren zijn slachtoffer. Dit seksueel misbruik moet volgens deskundigen meer aandacht krijgen: in het gezin en zeker ook in de Tweede Kamer. Help me, alsjeblieft! Ik moet nu geld betalen, anders worden mijn foto's gedeeld! Als Kira Esparbé Gasca van Helpwanted beschrijft hoe chatgesprekken met vaak wanhopige jongeren gaan, kan dat je haast niet onberoerd laten.  Het gebeurt op gameplatforms zoals Roblox en sociale media - vooral Instagram en Snapchat: steeds vaker worden jongeren afgeperst, gechanteerd of bedreigd met intieme beelden of berichten - ook gemaakt met AI.  "Ze raken eerst in gesprek met iemand die zich bijvoorbeeld voordoet als een leeftijdsgenoot. En worden op een gehaaide manier verleid om een naaktfoto van zichzelf te sturen. Dan ineens begint de persoon aan de andere kant met eisen stellen en bedreigen." Kira Esparbé Gasca is socioloog en programmamedewerker bij Helpwanted. Daar hebben zich dit jaar alleen al ruim tienduizend mensen gemeld, waaronder jongeren of hun ouders, die om advies en hulp vragen. Al hun zakgeld overgemaakt  "Meiden worden vaak gedwongen om meer naaktfoto's of video's sturen in ruil voor het niet verspreiden van hun intieme beelden. En we zien dat van jongens wordt geëist om geld over te maken. Vaak vertellen ze ons dat ze vijftig euro of al hun zakgeld al hebben overgemaakt aan de dader." Ze schamen zich, worden angstig en voelen zich alleen, vervolgt ze. "Deze vorm van online seksueel misbruik heeft grote gevolgen." De wereld van jongeren speelt zich grotendeels af in de digitale wereld en buiten het zicht van ouders. Het is volgens Esparbé Gasca helemaal niet gek dat ze zich dáár seksueel gaan oriënteren, flirten en grenzen opzoeken. "We houden dat niet meer tegen. Dat besef moet er komen bij iedereen. Ouders, scholen, hulpverleners, de platformen, toezichthouders en ook de politiek." Ook het Openbaar Ministerie heeft steeds meer zaken waarin jongeren slachtoffer zijn van seksueel misbruik in de vorm van sextortion.  "Wij zien landelijk een grote toename, met soms tientallen of zelfs honderden slachtoffers", zegt landelijk officier van justitie Kinderporno en Kindersekstoerisme Linda van den Oever tegen NH. Volgens de officier van justitie wordt hun 'schaarse capaciteit' op dit moment ingezet op de zwaarste zaken. "Waarin sprake is van fysiek misbruik, eigen vervaardiging van kinderpornografisch materiaal, netwerken of waarin het kind te jong is om zelf melding te doen - of in een situatie zit waaruit het zichzelf niet kan redden." Veel daders blijven dus ongestraft.  "Het is een illusie om te denken dat we ooit alle onderzoeken kunnen draaien, omdat er simpelweg teveel aanbod is." Slachtoffers worden daarom door de politie en het openbaar ministerie vaak verwezen naar Helpwanted.  Victim blaming door de politie Die hulplijn kan waar nodig direct in actie komen.  Kira Esparbé Gasca legt uit: "Als iemand naar de politie is geweest, horen we dat meldingen niet altijd even serieus worden genomen, of dat er sprake is van victim blaming.  Wij hebben een directe ingang bij de socialmediaplatformen. Bij een melding van ons zijn zij verplicht actie te ondernemen, bijvoorbeeld door bepaalde accounts of beelden te verwijderen." Daarnaast geeft de hulplijn advies aan de jongeren én ouders. Zo is het goed om het account van de afperser te blokkeren, zo snel mogelijk te rapporteren bij het sociale media-platform en bewijs te verzamelen.  "En superbelangrijk: ga nooit mee in het dreigement. De plegers die hier achter zitten zijn ontzettend gehaaid en er meestal alleen op uit op geld verdienen. We zien in de praktijk dat de beelden bijna nooit daadwerkelijk publiek worden gemaakt, want dan zijn de criminelen hun leverage kwijt." 'Schaam je niet, alleen de pleger is schuldig' Voor opvoeders geldt: ga het gesprek aan. "Ouders beseffen niet altijd hoe diep verweven die online wereld is met het dagelijks leven van jongeren." Het is volgens Esparbé Gasca heel belangrijk om je kind, naast hun schooldag of sportles, óók te vragen naar hoe hun dag was 'online'. "Of ze nog nieuwe mensen hebben ontmoet op internet, of ze leuke of minder leuke dingen hebben meegemaakt, iets geks gezien, spelletjes gespeeld." Praten over grenzen helpt; een kind straffen kan een tegenovergesteld effect hebben. "Dreigen met het afpakken van een telefoon maakt ze angstig voor straf. Dan durven ze niets meer te vertellen. Praat met ze voor bewustwording, veiligheid en vertrouwen." Als slachtoffer hoef je je absoluut niet te schamen. "Je hebt niks verkeerds gedaan. De verantwoordelijkheid ligt altijd bij de pleger. Door, net als in de offline wereld, online respectvolle omgangsvormen aan te leren, kunnen we online misbruik in de kiem smoren. Als omstanders dan ook nog opkomen voor anderen, hebben we een wereld gewonnen.” Als het aan Helpwanted ligt, moet de online wereld meer op de politieke agenda en er beter worden gehandhaafd. "Meer capaciteit naar opsporing geeft het signaal af dat plegers hier niet ongestraft mee wegkomen." Doe hieronder de stemwijzer Kieskompas, speciaal voor Noord-Hollanders: