Kunstmestfabriek ontkent dat ze te veel schadelijke stoffen uitstoten

Amsterdammers uit Tuindorp Oostzaan klagen al tijden over gezondheidsklachten. Die komen volgens hen door de uitstoot van de kunstmestfabriek ICL in het Westelijk Havengebied. De Omgevingsdienst zegt dat de hoeveelheid zoutzuur die de fabriek uitstoot twintig keer te hoog is. Het bedrijf trekt de meetresultaten in twijfel en vecht de dwangsom van 125.000 euro aan. Bewoners blijven verontwaardigd achter: "Ze zijn alleen maar bezig met vertragen." Hoeveel zoutzuur mag de ICL-fabriek uitstoten? Dat staat in de omgevingsvergunning die de gemeente aan ICL heeft verstrekt. Maximaal mag het 30 mg/Nm3 (milligram per kubieke meter) zijn, wat neer zou komen op een totaal van 4,2 kilo zoutzuur per uur. Bij metingen die de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (OD), verantwoordelijk voor toezicht en handhaving van de milieunormen in Amsterdam en omgeving, is gebleken dat ICL niet aan deze emissienormen voldoet. In oktober 2023 lag de uitstoot volgens de OD op 658 mg/Nm3. Bij een meting een jaar later, in oktober 2024, kwam de OD op 736 mg/Nm3. Dat is respectievelijk zo'n 22 en 25 keer zoveel als toegestaan. De provincie Noord-Holland, waar de OD onder valt, heeft ICL daarop een dwangsom opgelegd van 125.000 euro. In een hoorzitting van de Hoor- en Adviescommissie (HAC) van de provincie zet ICL, bij monde van hun advocaat Arjen Praat, uiteen waarom het bedrijf bezwaar maakt tegen de dwangsom. Het is een juridische kwestie, zegt Praat donderdagochtend in een chic zaaltje in het Provinciehuis. Is er een overtreding aangetroffen? Komt er inderdaad meer dan 4,2 kilo zoutzuur per uur uit de ICL-schoorsteen? Om dat vast te stellen, is deugdelijk onderzoek nodig. En het onderzoek van de OD deugt volgens ICL niet. Druppelvanger KW3, het bedrijf dat de metingen heeft uitgevoerd, heeft volgens ICL niet de voorschriften gevolgd. De concentratie zoutzuur dat KW3 aantrof in het condenswater in de schoorsteen, is namelijk niet gecorrigeerd voor de aftrek van het zoutzuur dat vlak voor het einde van de schoorsteen wordt afgevangen. Dat afvangen gebeurt door de zogeheten druppelvanger. De OD stelde tot twee keer toe dat die niet naar behoren werkt. In 2015 filterde de druppelvanger slechts 41 procent van het zoutzuur eruit. In 2025 zou het gaan om slechts 1 procent. Maar ICL is het niet eens met de claim dat de druppelvanger niet goed zou werken, al wordt door Praat niet verder onderbouwd waarom niet. Wel stelt Praat dat de OD niet op basis van die efficiëntiepercentages iets kan zeggen over de werkelijke zoutzuur-uitstoot. Precies daarom, stelt Praat, houdt de OD dan ook de nodige slagen om de arm: de OD-rapportage noemt het 'aannemelijk' dat ICL nog veel zoutzuur de lucht in slingert. Kortom: van een onmiskenbare, evidente schending van de zorgplicht - een ander centraal twistpunt tussen de OD en ICL - is dan ook geen sprake. Arjen Schram, gevolmachtigde namens bewonersgroep Adem Vrij aan het IJ, vindt dat ICL het punt mist omtrent de druppelvanger. "ICL weet ten minste sinds 2015 dat de druppelvanger onder de gegeven productieomstandigheden ondermaats presteert." Toch heeft het bedrijf daar sindsdien volgens Schram geen oplossing voor gevonden. "Of voor willen vinden." Gegoochel De drie mannen van de HAC, dat later deze zomer besluit of de dwangsom blijft staan, zijn vooral benieuwd naar de meetmethoden van de OD. "Wij zijn juristen en geen mensen van de praktijk", zegt meneer Nomden van de commissie. Een dame van de OD legt daarop uit hoe de druppelvanger in een laboratorium wordt nagebootst. Praat vindt vooral dat de OD die methode niet goed onderbouwt - en hoe het vervolgens de totale zoutzuur-uitstoot berekent. "Er wordt gegoocheld met cijfers. Je kan niet zeggen, we pakken een rapport uit 2015, dat extrapoleren we en hup, ICL gaat met factor zoveel over de norm heen. Zo werkt het niet." Dat rapport uit 2015 passeert nog één keer de revue, als meneer Van Riessen aan de locatiemanager van ICL vraagt hoe het bedrijf destijds reageerde op de defecte druppelaar. "Toen jullie hoorde van die 41 procent, hebben jullie toen nog actie ondernomen?" "Niet bij mijn weten", antwoordt de locatiemanager. "Ik zat toen nog niet bij ICL."