Mee met controle seksuele uitbuiting: "Ze maken misbruik van kwetsbare positie van slachtoffers"

Het aantal meldingen en controles van seksuele uitbuiting in de stad stijgt de laatste jaren en is een probleem waar lastig grip op te krijgen is. Dit komt doordat seksuele uitbuiting ook vaak voorkomt achter de voordeur, in woningen. Uitbuiting is complex, lastig te tackelen en kent een intensieve aanpak. We gaan mee op een controle en spreken Jacqueline, zij werd zelf jarenlang misbruikt. Jacqueline was 21 jaar oud toen ze in de schulden raakte. Ze besloot in de prostitutie te gaan werken om dat af te lossen, waarna haar buurjongen naar haar toe kwam. "Hij zei een betere manier te weten om geld te verdienen, namelijk in Amsterdam. Ik ging met hem mee, maar vanaf mijn eerste klant nam hij me met veel geweld mijn geld af." De dwang begon bij het uitvoeren van seksuele handelingen op momenten dat ze dat niet wilde: de hele dag en nacht beschikbaar zijn, klanten ontvangen tijdens haar menstruatieperiode en wanneer ze blauwe plekken had. Maar het liep op tot dreiging van haar beide ouders en familieleden wanneer ze probeerde om uit de wereld van het sekswerk te stappen. Meldingen en controles Toezichthouders van de gemeente gaan in 2022 op 163 meldingen van mogelijke seksuele uitbuiting af. In 2024 lag dit aantal een stuk hoger: op 227. Om seksuele uitbuiting tegen te gaan worden controles uit op illegale prostitutie - sekswerk dat zonder legale vergunning - uitgevoerd. Bij seksuele uitbuiting wordt winst gemaakt door anderen seksuele handelingen te laten verrichten terwijl zij het zelf niet eens zijn met de manier waarop. De signalen daarvan die de gemeente oppikt zijn onder andere seksadvertenties in het Engels waarbij vrouwen 24 uur per dag beschikbaar zijn en een opvallende hoeveelheid seksuele handeling aanbieden. "Veel mensen denken dat het een probleem van vroeger is", ziet officier van justitie Mara van den Berg. Binnen het Openbaar Ministerie (OM) houdt Van den Berg zich veel bezig met mensenhandel. Seksuele uitbuiting is een van de vormen van mensenhandel, ook bijvoorbeeld arbeidsuitbuiting hoort bij die categorie. "Maar we zien in Amsterdam aan de lopende band dat mensen worden uitgebuit." Slachtoffers verschillen in geslacht, afkomst, leeftijd en achtergronden. "We zien vrouwen uit Latijns-Amerika, Oost-Europa, China, maar ook gewoon uit Nederland", vertelt Marcha Hogerwerf van de afdeling mensenhandel bij de Amsterdamse Politie. Het gaat vaak om vrouwen uit een financieel lastige situatie, zoals ook in het geval van Jacqueline.  Van den Berg: "We zien bij buitenlandse vrouwen vaak dat ze moeten werken om hun familie in hun thuisland te onderhouden." Haar politie-collega: "Dan begint het vrijwillig, maar is er een omslagpunt waarop er geen sprake meer is van vrijwilligheid." De mensen die deze slachtoffers uitbuiten zijn lastig op te sporen, dat komt doordat de bewijsmiddelen - de slachtoffers in kwestie - vaak kort in Nederland zijn en van de radar verdwijnen wanneer ze in zicht zijn. Toezichthouders Brenda en Ricardo - wegens gevaar voor hun werk zijn dit niet hun echte namen - benadrukken dat iedereen die op welke manier dan ook helpt bij het faciliteren van het illegale sekswerk. "Een auto besturen, paspoorten regelen, de vlucht vanuit het buitenland boeken, huisvesting regelen, boodschappen doen. Als je je bewust bent dat het gaat om illegaal sekswerk en mogelijke uitbuiting, dan ben je fout bezig en kunnen we maatregelen nemen", zo vertelt een van de gemeentemedewerkers. Wanneer de gemeente en het OM sekswerkers op het spoor komen bij wie sprake kan zijn van uitbuiting, wordt in eerste instantie duidelijk gemaakt dat sekswerkers zelf nooit gestraft worden. "Het is de bedoeling om de uitbuiters in beeld te krijgen", vertelt een van de toezichthouders. Sekswerkers krijgen de zorg die nodig is - denk hierbij aan soa-tests - en in ieder geval verblijfsrecht zo lang als de gerechtelijke procedure duurt. Veel slachtoffers doen uiteindelijk geen aangifte, constateert officier van justitie Van den Berg. "Uit angst voor de uitbuiter of omdat ze vanuit het land van herkomst geen vertrouwen hebben in de politie en overheid." Haar politie-collega Hogerwerf: "Als er geen aangifte komt kunnen we heel weinig. Dan is er kans dat het contact weer opnieuw wordt opgepakt." In een nieuwe aanpak werken de drie instanties samen om zo goed mogelijk in beeld te brengen wie de grootste uitbuiters van de stad zijn. Op die manier zijn tachtig van de grootste actieve uitbuiters in kaart gebracht. Wanneer zij niet voor de rechter kunnen worden gedaagd door bijvoorbeeld gebrek aan bewijs, kunnen er nog wel financiële of bestuurlijke maatregelen worden opgelegd. Een veranderende wereld Seksuele uitbuiting anno 2025 vindt op een hele andere manier plaats dan tientallen jaren geleden. "Vroeger was het de klap en de blauwe plek, nu kan dwang op heel veel meer manieren plaatsvinden." Zo zien de politie en het OM dat chatberichten en contact via telefoons en andere sociale media aan de ene kant veel meer bewijs leveren, maar er kan ook veel subtieler worden uitgebuit. "Als iemand op die manier echt een liefdesrelatie opbouwt en het slachtoffer gelooft dat, dan gaat iemand niet zo snel naar de politie." Volgens Jacqueline, zij geeft inmiddels via platform HOPE voorlichting aan jongeren over dit thema en haar ervaringen, hebben de sociale media van nu tot gevolg dat jongeren veel makkelijker te benaderen zijn voor uitbuiters. "Via webcamsites en andere platforms." Eén ding is voor hen allemaal zeker: "Tips zijn belangrijk", aldus de toezichthouders vanuit de gemeente. Concrete tips bij de gemeente, Meld Misdaad Anoniem, de politie of andere instanties helpen opsporing van dit soort zaken. "Mannen die in en uit lopen bij je buren of meerdere auto's per dag die bij een huis aankomen. Het helpt echt", aldus Hogerwerf.