Scepsis en frustratie: bewoners Tuindorp Oostzaan wantrouwen nieuwe plannen ICL

Zo’n zestig bewoners kwamen maandagavond naar het Zonnehuis in Tuindorp Oostzaan om met vertegenwoordigers van kunstmestfabriek ICL in gesprek te gaan. Het bedrijf, gevestigd in het Westelijk Havengebied, presenteerde twee nieuwe plannen die eerder al aan AT5 waren aangekondigd om de overlast voor omwonenden te verminderen. Volgens ICL een stap in de goede richting, maar in de zaal klonk vooral scepsis en frustratie. Verschillende bewoners komen met protestborden naar de bijeenkomst en spreken al vóór de start hun wantrouwen uit. “Ik zie het vooral als een charmeoffensief van het bedrijf”, zegt buurtbewoonster Kirsten Zimmerman. “Ze komen steeds met zogenaamde aanpassingen, maar concreet is er nog nauwelijks iets veranderd.”  Tijdens de presentatie vertelt locatiedirecteur van ICL Erik Wegman dat er de afgelopen maanden vier verschillende methodes zijn getest om de stank terug te dringen. De meest kansrijke oplossing is volgens hem een filter met actieve kool in de schoorsteen dat geurmoleculen opvangt voordat ze de lucht in gaan.  Nog zeker een jaar in stankoverlast “De eerste proeven lieten een reductie tot 99 procent zien”, aldus Wegman. Tegelijkertijd geeft hij toe dat het effect bij langer gebruik van actieve kool alweer iets afneemt. De ambitie wordt uitgesproken om de installatie voor de zomer van 2026 te plaatsen, waardoor bewoners nog zeker een jaar de huidige stankoverlast moeten doorstaan. Bewoners zijn kritisch. Ze verwijzen naar eerdere voorbeelden waarbij maatregelen nauwelijks resultaat opleverden. Zo concludeerde de Omgevingsdienst (OD) eerder dit jaar dat een zogenoemde druppelvanger, die zoutzuurdruppels moest afvangen, nog maar voor 1 procent effectief was. ICL bestrijdt die conclusie omdat het de meetmethode van de Omgevingsdienst onjuist vindt. "Hoe kunnen we erop vertrouwen dat dit nieuwe filter naar behoren werkt? En dat ICL op tijd ingrijpt als het niet meer werkt?" vraagt Myrthe Verweij van actiegroep Adem Vrij aan het IJ zich af. Zij benadrukt dat de gezondheidsklachten in de buurt al heel lang spelen en dat bewoners zich niet opnieuw willen laten sussen met beloftes. Naast stankoverlast zorgt ook de uitstoot van zoutzuur voor veel klachten zoals prikkende ogen en luchtwegen. Volgens ICL moet de gaswasser, waar nu nog water uit het IJ voor wordt gebruikt, op termijn overstappen naar gezuiverd water. Daarnaast moeten speciale sponsen een deel van het zoutzuur uit de dampen halen. De effectiviteit van de genoemde maatregelen moet nog onderzocht worden.  Het is allerminst geruststellend voor de bewoners. “Alle maatregelen gaan nog jaren duren. We liggen elke avond met pijn in onze ogen. Dit duurt ons te lang,” zegt Fieke Jägers van Adem Vrij aan het IJ. Ook een longchirurg in de zaal spreekt zijn zorgen uit: blootstelling aan zoutzuur zou volgens hem schadelijk zijn voor de longen van omwonenden.  De spanning in de zaal loopt geregeld op. "Ik woon hier al 20 jaar en ik heb geen vertrouwen meer in het bedrijf", verzucht een bewoner. Toch maakt ICL duidelijk dat het niet van plan is te vertrekken: het bedrijf wil minimaal tot 2040, als het huurcontract afloopt, op de huidige locatie blijven. Actiegroep Adem Vrij aan het IJ vindt dat de fabriek tijdelijk de deuren moet sluiten, totdat de overlast volledig is opgelost.  Wantrouwen overheerst ICL-directeur Vincent Brugge zegt te begrijpen dat bewoners het lang vinden duren voordat er effectieve maatregelen zijn genomen. Volgens hem is het echter een proces dat nu eenmaal tijd kost. Hij benadrukt dat het bedrijf ervan overtuigd is dat de aangekondigde stappen uiteindelijk een verschil gaan maken. Toch blijft het wantrouwen in de zaal overheersen. “Het klinkt allemaal nog te vaag”, reageert een buurtbewoner na afloop. “Eerst zien of het er echt komt en werkt, dan geloven.” Komende woensdag spreekt wethouder Steven van Weyenberg voor het eerst met de directie van ICL over de aanpak van de overlast. Het bedrijf heeft aangekondigd dat ze in het voorjaar opnieuw een bewonersavond zullen organiseren, in de hoop dat er tegen die tijd al verbeteringen tegen de geuroverlast merkbaar zijn.