Statiegeld-schade kost Amsterdam naar schatting 4 miljoen per jaar, wat is ertegen te doen?

Dat er overal in de stad in afvalbakken wordt gezocht naar blikjes en flessen waar statiegeld op zit, blijkt een flinke schadepost voor de vier grootste gemeenten in Nederland. Specifiek voor Amsterdam schatten ze de kosten op 3,95 miljoen euro per jaar, bijna net zoveel als Rotterdam en Den Haag bij elkaar. Dat blijkt uit een rapport van IPR Normag. Zij baseerden een groot deel van hun onderzoek in Rotterdam, en maakten op basis van die informatie een schatting van het kostenplaatje in Amsterdam. De schade zit 'm vooral in het zwerfafval dat ontstaat wanneer prullenbakken worden opengebroken in de zoektocht naar statiegeldverpakkingen. Dat levert meer werk op voor ophaal- en reinigingsdiensten.  Paul de Bruin van IPR Normag zegt dat het om een zogenoemde 'first estimate' gaat. Een schatting dus, geen financiële analyse. "Op basis van gegevens in de gemeente Rotterdam hebben we de situatie van extra zwerfafvalkosten in beeld gebracht. Met gegevens die daarvoor beschikbaar zijn en ook wat veldonderzoek. Die kosten zijn onderbouwd geëxtrapoleerd." Drukte Dat de kosten in Amsterdam naar schatting hoger zijn dan in andere steden, heeft volgens De Bruin twee oorzaken. "In het centrum van Amsterdam worden de afvalzakken nog opgehaald in het centrum. In het centrum van Rotterdam staan containers. Daarnaast is de drukte een factor in Amsterdam. Het aantal bewoners, studenten en toeristen. Het is eigenlijk heel simpel: Hoe meer mensen, hoe meer afval." Volgens de onderzoekers is er met het statiegeld op blikjes een nieuwe 'micro-economie' ontstaan. "In enkele uren kan 10 tot 25 euro worden verdiend, wat voor sommigen essentieel is voor hun bestaanszekerheid." Maar voor de steden heeft de jacht op statiegeld negatieve gevolgen, waar sinds de invoering van statiegeld op blikjes en kleine flesjes meer zwerfafval is ontstaan. Volgens het onderzoeksbureau ligt er bij zeker driekwart van de prullenbakken in de steden zwerfafval. Ongeveer een vijfde van de prullenbakken staat open of is defect. Daarnaast worden er veel huisvuilniszakken opengesneden. "Waardoor in veel gevallen ook inhoud van de vuilniszak op straat belandt, vaak verder verwaait of door dieren wordt verplaatst." Dat zorgt ervoor dat het opruimen van de afvalbakken meer tijd kost en de kosten van de straatreiniging hoger worden. Dat laatste moet (zeker in de centrumgebieden) vaak handmatig.  Rondrijdende busjes Het inzamelen van statiegeld blijkt zo goed te lonen, dat er soms busjes rondrijden op zoek naar blikjes en flesjes, constateren de onderzoekers. Dat gebeurt met name tijdens drukke evenementen.  Statiegeld op kleine PET-flesjes werd in 2021 ingevoerd. Sinds 2023 zit er ook statiegeld op blikjes. Wettelijk is vastgesteld dat ongeveer 90 procent van de flesjes en blikjes na gebruik teruggebracht worden. Maar dat percentage wordt nog niet gehaald. In 2024 werden 78 procent van de flesjes en 82 procent van de blikjes teruggebracht. Volgens de onderzoekers ligt de oplossing 'natuurlijk' bij het inleveren in plaats van weggooien van statiegeldverpakkingen. Andere oplossingen liggen in het niet-toegankelijk maken van afvalbakken. Het rapport wijst ook naar steden als Berlijn en Kopenhagen, waar ook gewerkt wordt met statiegeld, waar mensen via bewustwordingscampagnes werden aangespoord om hun blikje of flesje weer in te leveren.  Morgen debatteert de Tweede Kamer over de statiegeldproblematiek.