Steeds minder sociaal advocaten: "Kwetsbaren kunnen hun recht niet halen"

Stel: je raakt je huis kwijt, je krijgt te maken met schulden of je hebt een probleem met de gemeente. Op die momenten kunnen mensen met een weinig inkomen voor een laag tarief, of zelfs gratis, terecht bij een sociaal advocaat. Maar de beroepsgroep staat onder druk: er zijn steeds minder sociaal advocaten en het tekort is al zó groot dat advocatenkantoren geen nieuwe cliënten meer kunnen helpen. Daarom hebben sociale advocatenkantoren en commerciële kantoren van de Zuidas de handen ineengeslagen.  "Een stad zonder sociaal advocaten zou betekenen dat heel veel Amsterdammers met juridische problemen geen toegang meer hebben tot rechtsbijstand en daarmee eigenlijk ook geen toegang meer hebben tot hun rechten. De gevolgen zouden verstrekkend zijn", stelt Marleen van Geffen. Ze is als sociaal advocaat aangesloten bij Advokatenkollektief Oost, maar ook portefeuillehouder bij de Amsterdamse Orde van Advocaten.  'Trots aan het einde van de dag' Begin dit jaar bleek uit onderzoek van de Orde dat de komende tien jaar dertig procent van alle sociale advocaten in het land met pensioen gaat. Daarnaast verkiezen veel rechtenstudenten van de Vrije Universiteit en de Universiteit van Amsterdam voor een carrière in de advocatuur op de Zuidas. "Ik vind de commerciële advocatuur uitdagender, je bent bezig met het maken van analyses, en juridische constructies", vertelt student privaatrecht Ruya Ertugrul. Toch is er ook een enkeling te vinden die wel voor de sociale advocatuur kiest: "Als ik aan het einde van de dag als sociaal advocaat heb gewerkt, kan ik echt trots op mezelf zijn", vertelt Maryam Hamidi, student rechten aan de VU in Amsterdam. In de advocatuur onderscheiden zich twee vakgebieden, de commerciële advocatuur en de sociale advocatuur. Sociale advocaten helpen mensen die weinig geld hebben, denk aan huurzaken, uitkeringen, familierecht of asielprocedures. Deze zaken worden door gesubsidieerde rechtsbijstand betaald, waardoor ook mensen met een laag inkomen door een advocaat kunnen worden geholpen. Eén themadag op de universiteit Commerciële advocaten werken voor bedrijven of mensen die het kunnen betalen, en doen vooral zakelijke conflicten. Deze advocaten werken vaak op de kantoren aan de Zuidas. Ze houden zich bezig met zaken zoals fusies, overnames, contracten en financieel recht. Cliënten betalen hier het volle pond – soms honderden euro’s per uur. Gouden bergen lonken dus aan de Zuidas, en dan helpt het volgens de studenten niet dat er weinig aandacht is voor de sociale advocatuur op de universiteit. Volgens Ruya en Maryam zijn veel hoogleraren en gastdocenten ook partner bij grote advocatenkantoren op de Zuidas. Mede hierdoor komen veel studenten voornamelijk in aanraking met de commerciële kant van het vak. De Vrije Universiteit laat in een reactie weten dat zij begin dit jaar een themadag voor alle eerstejaars hebben gehouden: "zodat studenten vanaf de start van hun studie de sociale advocatuur op hun netvlies hebben", aldus een woordvoerder van de VU. De studenten zijn op de themadag uitgenodigd om actief met ons mee te denken hoe we als faculteit een volgende stap kunnen zetten. We hebben daar inmiddels veel enthousiaste reacties op gekregen. Op dit moment onderzoeken wij hoe wij de sociale praktijk een plek in het curriculum van onze bachelor kunnen geven in vorm van minor onderwijs of een wetswinkel. Rosalie Meinen is een van de sociaal advocaten in de stad die zich hard maakt voor haar vak. Ze geeft gastcolleges en werkgroepen op universiteiten en hogescholen waarin ze studenten uitlegt wat het beroep inhoudt. Hiermee hoopt ze de interesse bij studenten te wekken. "Als sociaal advocaat sta je echt met je poten in de modder" vertelt ze enthousiast. "Ik kom mijn cliënten regelmatig tegen in de Javastraat, dan zwaaien we even. Je bent echt bezig met mensen die midden in de maatschappij staan, en dat maakt mijn vak zo leuk". Uitwisseling Sinds twee jaar is er ook een initiatief tussen het commerciële kantoor Van Doorne op de Zuidas, en het sociale kantoor Van Doorn cs Advocaten op de Zeeburgerdijk. Voor zes weken wordt een advocaatstagiair van het commerciële kantoor uitgeleend aan het sociale kantoor. Zo kunnen zij hun punten halen, en krijgen de sociale kantoren voor zes weken een extra medewerker. Alexandra Bogaards heeft twee weken geleden haar detachering afgerond en kijkt terug op een bijzondere tijd. "Ik vond het onwijs leerzaam, en heb veel respect voor sociaal advocaten, die met enorm heftige problematiek te maken krijgen", maar een overstap naar de sociale advocatuur gaat ze niet maken.  Donny Buisman deed ook mee aan de uitwisseling en is daarna wél overgestapt naar de sociale advocatuur. "Je bent veel praktischer bezig, veel meer in de rechtbank aan het pleiten, en ja, dan verdien je misschien iets minder geld, maar ik voel me voldaan aan het einde van de dag, je helpt mensen echt om door te gaan met hun leven, en dat geeft me ook weer motivatie om door te werken.", vertelt Donny Buisman. 30 miljoen Vanaf 2027 trekt het kabinet 30 miljoen extra uit voor de sociale advocatuur, zo blijkt uit de voorjaarsnota. Maar voor dit jaar en 2026 komt er geen extra geld, en dat is problematisch, vertelt Marleen van Geffen. "Veel sociaal advocaten werken als eenpitters en hebben daardoor geen ruimte om een advocaat-stagiair op te leiden. Dit is wel nodig om het vak in stand te kunnen houden. Het geld zouden we eigenlijk nu al moeten gebruiken om sociaal advocaten subsidie te bieden om jonge advocaat-stagiairs te kunnen opleiden. Dan is 2027 echt te laat".