Strenge regels in centrum Amsterdam, maar veel meer Airbnb-vergunningen in rest van de stad

Strenge regels voor vakantieverhuur raken vooral het centrum van Amsterdam. Maar veel buurten in de stadsdelen Zuid en West noteren een veel hoger aantal vakantieverhuurvergunningen dan de binnenstad. Dat de regels toch in de buurten in het centrum gaan gelden, hangt samen met de zogeheten escalatieladder die de gemeente heeft opgesteld. Amsterdammers die de berichtgevingen in hun buurt volgen via de wekelijkse mailtjes van overheid.nl, krijgen een goed beeld van de verstrekte vergunningen in hun straat en wijk. En wat opvalt: veel van de afgegeven vergunningen gaan over vakantieverhuur.  Data in kaart Met zo'n vergunning mag een bewoner voor de duur van één jaar een woning of kamer aanbieden op vakantieverhuurplatforms, waarvan Airbnb veruit de grootste is. Door alle vergunningsdata (verstrekt door de gemeente) te ordenen per wijk, is goed in kaart te brengen waar in de stad het meeste vergunningen worden verleend. En wie denkt dat het dan vooral om wijken in de binnenstad gaat, heeft het mis. Tekst gaat verder onder de kaart.  Van de in totaal 5322 afgegeven vergunningen die de gemeente vorig jaar verstrekte, gingen de meesten naar de Jordaan. Maar de andere wijken in de top 10 liggen bijna allemaal in Zuid en in West. Amsterdam-Oost is met één wijk in de top 10 vertegenwoordigd: de westelijke helft van de Indische Buurt. Na de Jordaan is de eerstvolgende wijk in het Centrum, de Weteringschans, op plek elf te vinden.  En de straten rondom de Wallen, berucht om de toeristische drukte? De wijk rondom de Oudezijds Voorburgwal (officieel de 'Burgwallen Oude Zijde') staat met 26 vergunningen op de 58ste plek - precies één vergunning meer dan Buitenveldert-West en Slotervaart-Zuid. Toch heeft de gemeente onlangs aangekondigd om beperkende maatregelen voor vakantieverhuur in te voeren in heel het stadsdeel Centrum - terwijl daar niet zo gek veel vergunningen voor verhuur worden aangevraagd. In heel het Centrum mag, net als in twee wijken in de Pijp, een woning vanaf 1 april volgend jaar nog maar voor vijftien nachten per jaar worden verhuurd.  Streng De gemeente Amsterdam staat er wereldwijd om bekend een streng beleid te voeren als het gaat om vakantieverhuur - dat almaar strenger wordt. Het maximale verhuurtermijn werd in 2014 ingesteld op 60 dagen, die in 2019 werd verlaagd naar 30 dagen. Sindsdien is er nog een vergunning- en registratieplicht bovenop gekomen. Bovendien mogen er alléén huizen en kamers verhuurd worden aan vakantiegangers als de verhuurder er zelf ook woont. Een andere maatregel, een totaalverbod op vakantieverhuur in de wijken Burgwallen-Oude Zijde, Burgwallen-Nieuwe Zijde en grachtengordel Zuid, werd door de Raad van State in 2023 van tafel geveegd. De gemeente moest eerst minder verregaande maatregelen verkennen, was de redenering. Escalatieladder Het college heeft daarop een zogeheten escalatieladder opgesteld. Die is wijkgericht: als uit onderzoek blijft dat in een wijk ten minste 30 procent van de huishoudens overlast van vakantieverhuur ervaart, de wijk door het toerisme onder druk staat of kwetsbaar is, en als er ook bovengemiddeld veel vakantieverhuur plaatsvindt in de wijk, dan neemt de gemeente extra maatregelen. Alleen als aan alle drie de voorwaarden wordt voldaan, mag een volgende stap op de escalatieladder genomen worden. Daarop is wel één belangrijke uitzondering. Als in 80 procent van de wijken in een stadsdeel aan alle voorwaarden is voldaan, dan wordt de volgende maatregel in heel het stadsdeel ingevoerd - ook in de buurten waar in minder of aan geen enkele voorwaarde wordt voldaan. De eerstvolgende stap op de escalatieladder is het nog verder terugbrengen van de maximale verhuurtermijn, naar vijftien dagen. Sorteert dat geen effect, dan kan er een tijdelijke stop po vakantieverhuur worden ingevoerd, die maximaal vier jaar duurt. Tussentijds houden ambtenaren de vinger aan de pols in de wijk. Centrum en de Pijp In de Nieuwe en Oude Pijp is aan alle drie de voorwaarden ruimschoots voldaan. Meer dan 30 procent van de bewoners ervaart overlast door vakantieverhuur, concluderen onderzoekers van de gemeente in het tweejaarlijkse onderzoek Wonen in Amsterdam (WiA). Daarnaast geldt de toeristische draagkracht in beide buurten als 'kwetsbaar', en vindt er volgens de cijfers ook veel vakantieverhuur plaats. Stadsdeel Centrum is opgedeeld in tien wijken, en acht daarvan voldoen aan de drie criteria. Daarom gaat in heel het stadsdeel de limiet naar vijftien nachten per jaar. Pech voor verhuurders in de Oostelijke Eilanden/Kadijken, waar aan geen enkel criteria is voldaan: ook daar gaat het maximum aantal overnachtingen dus omlaag. Quota Een behoorlijk fijnmazig systeem dus, dat de gemeente heeft opgezet. Ter vergelijking: voor bijvoorbeeld kamerverhuur geldt sinds enkele jaren een quotum. Per wijk mogen maar een vooraf bepaald aantal vergunningen voor kamerverhuur worden afgegeven. Is dat aantal gehaald, dan gaat de wijk per direct 'op slot': niemand kan dan meer een vergunning aanvragen. Op het eerste gezicht een stuk eenvoudiger systeem. Zo'n systeem zou in theorie ook voor vakantieverhuur kunnen, zegt Maarten Bruinsma van Amsterdam Gastvrij, de belangenbehartiger voor vakantieverhuurders: "Een quota-systeem past binnen de Wet toeristische verhuur. Probleem is dat een vakantieverhuurvergunning maar voor één jaar geldig is." Ieder jaar opnieuw de aanvragen tellen en een wijk op slot gooien, zou dus een hoop werk opleveren voor ambtenaren. Wat dat betreft is het terugbrengen van de maximale verhuurtermijn ook gewoon makkelijker dan een quotum, erkent een gemeentewoordvoerder. "Met een quotum wordt het recht op een vakantieverhuurvergunning voor een groot deel van de bewoners geheel weggenomen, terwijl met een halvering van het aantal nachten al verlaging van de overlast wordt verwacht. Wat hierbij ook speelt is dat een quotum onzekerheid met zich meebrengt voor verhuurders." Bruinsma kan best meegaan in deze redenering. Wel vindt hij dat de gemeente met de escalatieladder de plank misslaat. Vorige week sprak hij erover met raadsleden tijdens een commissievergadering voor woningbouw en Volkshuisvesting. "In de Burgwallen Oude Zijde is de mate van vakantieverhuur de helft van het gemiddelde in Amsterdam", zei hij. "Voor het perspectief: in beide Burgwallen staan 14.000 hotelbedden: bijna twee keer zoveel als het aantal inwoners in die wijken." Bruinsma kan zich prima vinden in veel van de vorige maatregelen, maar de beperking naar vijftien nachten gaat wat hem betreft veel te ver. Ervaren overlast Bruinsma vindt ook de criteria van de escalatieladder niet optimaal gekozen: "Als je kijkt naar het WiA-onderzoek, dan gaat het om de ervaren overlast van bewoners", zegt hij. "Maar hoe weet een bewoner zeker of die toeristische overlast inderdaad door vakantieverhuur komt?" En Airbnb zelf? Daar lijken ze het helemaal gehad te hebben met het beleid van de gemeente Amsterdam. In online banners en paginagrote krantenadvertenties dient Airbnb de gemeente sinds vorige week van repliek: "Amsterdam telt jaarlijks ruim vier miljoen overnachtingen in het centrum. Slechts twee procent is in een Airbnb."