Trage besluitvorming en onveilige werksfeer: Amsterdam wil dat eigen organisatie op de schop gaat

Amsterdam gaat haar eigen gemeentelijke organisatie de komende jaren flink op de schop nemen. Dat hebben burgemeester Femke Halsema en wethouder Hester van Buren vanmiddag aangekondigd in een brief aan de gemeenteraad. Met de maatregelen wil de gemeente beter aansluiten bij wat er in deze tijd van ze gevraagd wordt. Dat betekent ook dat de soms hoge ambities die de stad heeft, soms bijgesteld moeten worden. Want de afgelopen jaren is de stad voor steeds grotere en complexere opgaven komen te staan, schrijven de burgemeester en de wethouder in de brief. "Maatschappelijke vraagstukken worden complexer: ze raken meerdere domeinen tegelijk. Ook het Rijk heeft veel taken gedecentraliseerd en verwacht veel van de gemeente, zonder daar altijd de benodigde middelen en bevoegdheden bij te geven." Vorige week maakte de gemeente al bekend dat er de komende jaren zo'n 15 miljoen euro bezuinigd wordt op de ambtelijke organisatie. Toen gaf Van Buren ook al aan dat de organisatie 'kleiner en slagvaardiger' moest worden. Verslechterd vertrouwen Ondertussen is het ambtenarenapparaat de afgelopen jaren aanzienlijk gegroeid, zonder dat onder Amsterdammers het vertrouwen in hun overheid is toegenomen, erkennen de stadsbestuurders. Neem bijvoorbeeld de problemen die zijn ontstonden toen boekhoudprogramma AFIS in gebruik werd genomen: "Dat heeft structurele tekortkomingen in onze bedrijfsvoering blootgelegd." Dat is niet het enige: "We zien dat het ziekteverzuim hoog is en er aanhoudende klachten zijn over onveiligheid en discriminatie." Er moet iets fundamenteel veranderen bij de organisatie van de gemeente, zo vindt het stadsbestuur zelf. Daarom willen ze de structuur van de organisatie nu moderniseren en veranderen. Met de hervormingen zeggen ze een voorbeeldrol te willen spelen voor een moderne overheid. Hoe dat er precies uit gaat zien, is nog niet veel vastgesteld. Maar vandaag heeft het college met de brief wel laten weten welke richting ze ongeveer op willen. In de brief zijn vier uitgangspunten opgeschreven die daar meer duidelijk over moeten maken. Meer uitvoering, minder ambitie Een van die punten: er moet meer prioriteit gegeven worden aan de uitvoering van plannen en projecten. De afgelopen jaren zijn die plannen vooral op papier gezet, maar liet de uitvoering vaak op zich wachten, stellen Halsema en Van Buren.  "De uitvoering verdient een veel meer centrale positie in het gemeentelijke apparaat en beleid dient daaraan meer dienstbaar te zijn. Dat betekent: minder stapeling van plannen, helderder keuzes en focus op praktische resultaten." Daarnaast wil de gemeente de manier van besturen versimpelen. De manier waarop de stad nu bestuurd wordt, is volgens de beleidsmakers te traag en complex geworden. "De besluitvorming is nu traag en onoverzichtelijk en laat het ambtenarenapparaat alsmaar groeien." Ook moet er volgens het college een betere balans komen tussen ambitie en uitvoeringskracht. "Amsterdam heeft altijd grote ambities gehad. Dat blijft belangrijk, want de uitdagingen in onze stad vragen om visie en durf", schrijven Halsema en Van Buren. Maar het kan dus zijn dat die ambities wat vaker geparkeerd moeten worden. "We moeten realistisch en open zijn over de uitvoerbaarheid. De balans tussen wat we willen en kunnen waarmaken vraagt om bewuste keuzes, ook om te durven stoppen, om de uitvoering meer ruimte te geven." Betere werkomgeving Dat alles moet gebeuren in een betere werkomgeving voor de ambtenaren, want inmiddels is ook duidelijk dat het ziekteverzuim bij de gemeente hoog is. Uit een rapport van de arbodienst bleek eerder deze week dat ruim de helft van de medewerkers in de toekomst dreigt uit te vallen. Onder meer vanwege een slechte werksfeer, discriminatie en vriendjespolitiek. Zorgelijk, zo schrijven Halsema en Van Buren vandaag. "Het maakt het versterken van de organisatiecultuur urgent. We investeren in een werkomgeving waarin medewerkers zich veilig voelen om hun werk te doen,waar leidinggevenden collega’s inspireren én aanspreken op resultaten en gedrag. Dit vraagt ommeer leiderschap en de vaardigheden die daarbij horen." Voor dat ziekteverzuim moeten de komende maanden al maatregelen worden genomen, schrijven de burgemeester en wethouder. Van Lieshout krijgt leiding De opdracht om het ambtelijke apparaat te hervormen komt onder leiding te staan van Tijs van Lieshout, die commandant van de brandweer en directeur van de Veiligheidsregio is. Dat werk blijft hij twee dagen in de week doen. Drie dagen in de week gaat Van Lieshout gedetacheerd bij de gemeente werken.  Halsema en Van Buren noemen Van Lieshout 'een ervaren verandermanager' die bij de brandweer en de veiligheidsregio 'bewezen resultaat' heeft geleverd. "Hij heeft ervaring met de gemeentelijkeorganisatie maar bezit ook voldoende onafhankelijkheid om, indien nodig, moeilijke maatregelenvoor te stellen." Van Lieshout gaat aan een stuurgroep van de gemeente rapporteren. Daar zitten, naast de burgemeester, ook de wethouder die verantwoordelijk is voor de eigen organisatie en de gemeentesecretaris in. De detachering van Van Lieshout duurt in ieder geval een jaar, met de optie tot verlenging. Duidelijk is dat de veranderingen die de gemeente wil doorvoeren langer dan een jaar de tijd nodig hebben. De burgemeester en wethouder zeggen dat er in totaal drie tot vijf jaar nodig zal zijn.