Minder authentieke winkels in Amsterdam door hoge huren: moet de gemeente ingrijpen?

Authentieke winkels in de Amsterdam sluiten regelmatig gedwongen de deuren vanwege de stijgende huur en verdwijnen daarmee permanent uit het straatbeeld. Deze maand nog sloot, tot verdriet van veel Amsterdammers, theewinkel 't Zonnetje uit 1642 op de Haarlemmerdijk. Het roept een discussie op onder experts: moet de gemeente ingrijpen?  Vastgoedexpert Herman Kok herkent het beeld dat er steeds meer authentieke winkels verdwijnen door stijgende huren. Toch vindt hij dat de schuld niet alleen bij de pandeigenaren neergelegd kan worden. "De pandeigenaar wordt vaak als boosdoener gezien, maar die moet ook kosten dekken." Kok legt uit dat een ondernemer daarom een bepaalde omzet per vierkante meter moet maken. Als die balans verdwijnt, dan moet de authentieke winkel verhuizen, of weg. Dat is volgens hem jammer, maar wel een logisch proces in de vrije markt.  Huur  Al is het volgens de vastgoedexpert niet zo dat pandeigenaren onophoudelijk de huur kunnen verhogen. Vaak worden contracten voor meerdere jaren afgesloten. Pas na afloop van dat contract kan een pandeigenaar de huur flink laten stijgen. Daar kan een huurder mee akkoord gaan, maar het kan ook zo zijn dat een huurder het niet kan betalen en moet kiezen voor een vertrek. Dat gebeurt regelmatig, aldus Kok.  Vaak wordt de huurwaarde bepaald door wat een verhuurder met een pand kan doen. Het zou een authentieke winkel kunnen helpen als de binnenkant van het gebouw wordt beschermd door de gemeente, zodat het niet mag veranderen. Dat kan de huurwaarde remmen, en zo de huurder beschermen.  De gemeente speelt volgens Kok nog een te kleine rol als het gaat om het behoud van authentieke zaken. "Als je als gemeente bepaalt en beperkt wat je als pandeigenaar met een pand kunt doen, beperk je ook hoe hoog de huur kan worden. Beleid maken op dit gebied moet je echt pand voor pand doen, en een goed bestemmingsplan moet per straat worden opgesteld." Maar sociaal geograaf Iris Hagemans is terughoudend. Volgens haar zou er meer bescherming kunnen zijn vanuit de gemeente, maar dan ontstaat er mogelijk een winkelstraat waar er geen vraag naar is. "Met al het beleid van de wereld kun je niet voorkomen dat winkels moeten ophouden." Teleurgestelde Amsterdammers Hagemans herkent het teleurgestelde sentiment wanneer een geliefde buurtwinkel sluit. "Het is jammer, want die authentieke winkels geven sfeer aan de straat." Tegelijkertijd benadrukt ze dat diezelfde authentieke winkels niet altijd de plekken zijn waar Amsterdammers werkelijk hun geld uitgeven. Dat ziet ze ook bij zichzelf. "Ik betrap mezelf er ook vaak op dat de dingen die ik enorm waardeer in het straatbeeld, niet per se de ondernemers zijn waar ik bij winkel en waar ik mijn geld bij uitgeef." Zeldzaam Kok wijst er wel op dat plekken zoals de Haarlemmerdijk- en straat zeldzaam zijn. Straten waar alle winkelpanden gevuld zijn worden schaarser, benadrukt hij. "Op de Haarlemmerdijk spreek je van opwaartste huurdruk", legt hij uit. "Pandeigenaren hebben daar dus relatief veel vrijheid om de huren te verhogen. Terwijl op veel plekken, in minder centraal gelegen gebieden, moet worden toegelegd op de huur door eigenaren." Een oplossing zou volgens hem kunnen liggen in een beleidsplan dat wordt opgesteld met zowel de ondernemers als de gemeente, waarin wordt bepaald waar het straatbeeld naartoe moet gaan.  Hagemans ziet echter een groot risico: dat de gemeente smaakpolitie gaat spelen. Het is lastig voor de gemeente om te bepalen welke ondernemers wel of niet iets toevoegen aan een winkelgebied zonder sociaaleconomische status mee te laten wegen, vindt zij. "Als de gemeente zich gaat bemoeien met welke lokale ondernemers er mogen blijven, is dat risicovol en werkt het discriminatie in de hand", aldus Hagemans. Ze benadrukt dat het vooral belangrijk is om te zorgen dat maatschappelijke functies, zoals sportverenigingen of een huisarts, in het gebied blijven voor buurtbewoners.