Spijt na een misdrijf: in hoeverre weegt berouw mee in de hoogte van de straf?

Berfin Ç. (22) stak vorig jaar haar 80-jarige oma dood in de James Cookstraat in Amsterdam-West. Tijdens de behandeling van de rechtszaak verklaarde Berfin dat ze die dag in paniek was en haar oma niet wilde doden. Ze toonde berouw tijdens een emotionele zitting. De rechtbank veroordeelde Ç. gisteren tot zes jaar cel. De straf viel lager uit, onder andere omdat Berfin spijt had betuigd. Berouw wordt regelmatig getoond in de rechtbank, maar in hoeverre wegen rechters dat mee en kan het ook averechts werken? "Oma, ik hou van je en hoop dat je rust vindt in het paradijs." Berfin Ç. vertelde twee weken geleden in de rechtbank spijt te hebben van het doden van haar 80-jarige oma. Dat gebeurde in maart 2024 toen Ç. met haar vriend in bed werd betrapt door haar oma. De vrouw stuurde de jongen weg en dreigde het de volgende dag aan haar moeder te vertellen. Ç. raakte vervolgens in paniek en was bang voor de reacties van haar familie, vooral die van haar controlerende broer die een autoritaire rol binnen het gezin vervulde. Ze zag geen uitweg meer, maar van het moment dat ze een mes pakte en haar oma doodde kan ze zich naar eigen zeggen niets herinneren.  De rechtbank veroordeelde Ç. gisteren tot zes jaar cel. De straf viel twee jaar lager uit dan de acht jaar cel die het Openbaar Ministerie eiste, onder andere omdat ze spijt had betuigd. "Verdachte lijdt erg onder haar daad. Direct na het incident zagen agenten een jonge vrouw die hevig geëmotioneerd was en op de terechtzitting heeft verdachte meerdere malen aangegeven spijt te hebben", aldus de rechtbank in het vonnis. 'Oprechte' spijt Spijt en berouw spelen geregeld een rol in strafzaken, maar hoe zwaar weegt dat mee in de uiteindelijke straf? Volgens rechtspsycholoog Peter van Koppen laat onderzoek zien dat berouw een positief effect kan hebben op de strafmaat. "Het leidt doorgaans tot een lagere straf dan bij verdachten die dat niet doen." Maar hij waarschuwt ook: "Als berouw er vals uitziet, lijkt het juist het tegenovergestelde effect te hebben." Niet alleen in de zaak van Berfin Ç., maar ook in andere recente strafzaken speelde berouw een rol. Zo vertelde de destijds 16-jarige jongen die Roffinho van Suijdam (17) doodschoot in Zuidoost spijt te hebben van zijn daden. "Ik had nooit een vuurwapen bij me moeten hebben", zei hij tegen de rechter die er in het vonnis bij stilstond. "Ter zitting heeft verdachte toegelicht dat hij heel veel spijt heeft van zijn handelen. Hij voelt zich verantwoordelijk voor de dood van het slachtoffer en heeft hier veel moeite mee. Hij beseft nu dat hij nooit een wapen had moeten aanschaffen, ook al voelde hij zich nog zo onveilig", aldus het vonnis.  Toch betekent spijt hebben niet automatisch dat iemand een lagere straf krijgt. Dat is bijvoorbeeld te zien bij Krystian M. in de zaak van de moord op Peter R. de Vries. Zijn advocaat voerde tijdens de strafzaak aan dat hij diep berouw had en zich had laten meeslepen, maar de rechtbank vond dat in dit geval onvoldoende reden om hem geen langdurige celstraf op te leggen.  Geen formele term Hoewel spijt en berouw vaak genoemd worden in strafzaken, is het geen formeel criterium binnen de rechtspraak. Rechtspsycholoog Van Koppen benadrukt dat rechters het kúnnen meewegen: "Rechters blijken het mee te wegen, zoals zoveel andere dingen bij het bepalen van een eventuele straf", zegt hij. Spijt kan bijvoorbeeld blijken uit het gedrag van een verdachte in de rechtszaal of uit verklaringen die hij of zij aflegt. Daarnaast kunnen forensisch psychologische rapporten een rol spelen.  Bijvoorbeeld in de zaak van Daniel C., verantwoordelijk voor een reeks aanrandingen vanaf zijn fatbike. Hij werd veroordeeld tot anderhalf jaar cel. De man werd door een psycholoog beschreven als iemand met een positief zelfbeeld en weinig zelfreflectie. Hij leek berouw te hebben, vooral over de impact van de strafzaak op zijn eigen leven. De reclassering adviseerde daarom een deels voorwaardelijke straf met behandeling.  Spijt betuigen Spijt betuigen werkt het beste als het in een vroeg stadium van het proces gebeurt, bijvoorbeeld al tijdens het verhoor, en hangt vaak samen met een bekentenis. "Als je spijt hebt van je daad, is het aan te raden dit zo snel mogelijk te zeggen en niet te wachten tot de zitting", legt strafrechtadvocaat Juriaan de Vries van Ficq & Partners uit. "Als mijn cliënt spijt heeft, raad ik aan dit al bij de recherche te benoemen, anders loop je het risico dat het in de visie van het OM of de rechtbank opportunistisch overkomt. Als je spijt hebt, dan is het bovendien goed als het slachtoffer dit ook snel mogelijk meekrijgt, terwijl het daarnaast een rol kan spelen bij de strafoplegging." Hoewel spijt of berouw dus geen formeel criterium is binnen het strafrecht, speelt het in de praktijk wel degelijk een rol. Rechters wegen het mee, psychologen analyseren het in sommige gevallen en advocaten adviseren bekennende cliënten spijt te betuigen. Uiteindelijk blijft het aan de rechter om te bepalen hoe zwaar spijt, of het gebrek daaraan, in een zaak weegt.